نکات کلیدی این مطلب:
- احساس مهم نبودن با استرس، افسردگی و اضطراب بیشتر مرتبط است.
- احساس بی‌اهمیتی مداوم می‌تواند سلامت جسمی ما را نیز از بین ببرد.
- با افزایش سن، غریزه بقا برای مهم بودن به نیاز اساسی دیده شدن، شنیده شدن و ارزشمند بودن تبدیل می‌شود.
کلینیک روانشناسی و مشاوره آوان – ده سال پیش در اتاق بیمارستان چیزی را تجربه کردم که هرگز فراموش نخواهم کرد. خواهر زاده‌ام تازه به دنیا آمده بود و برای استقبالش به بیمارستان رفتم. او بی‌قرار و گریان، با عجله دستانش را دراز کرد. دستم را پایین آوردم و انگشتان کوچکش انگشت اشاره‌ام را گرفتند و رها نکردند. پس از مدت کوتاهی گریه‌اش بند آمد و تمام بدنش آرام شد.
در آن زمان، متوجه نبودم که شاهد شش میلیون سال برنامه‌ریزی دقیق هستم. دانشمندان آن انگشتانی را که من حس کردم «رفلکس چنگ زدن» می‌نامند، واکنشی غیر ارادی که تا حدی برای تضمین اولین رابطه‌ی عاطفی ما ایجاد شده است. از اولین نفسمان، بقای ما به مهم بودن و اهمیت داشتن برای کسی بستگی دارد.
با بزرگ شدن، غریزه بقا برای “اهمیت داشتن” به نیاز اساسی دیده شدن، شنیده شدن و ارزشمند بودن تبدیل می‌شود. وقتی این نیاز برآورده شود، چیزی را تجربه می‌کنیم که روانشناسان آن را مهم بودن می‌نامند (احساس اهمیت داشتن برای دیگران). مهم بودن یا اهمیت داشتن برای دیگران متفاوت و اساسی‌تر از «تعلق» یا «پذیرش» است. تعلق داشتن، احساس پذیرفته شدن توسط فرد یا یک گروه است. پذیرش، دعوت شدن و توانایی ایفای نقش فعال در آن گروه است، اما مهم بودن به معنی احساس اهمیت داشتن بودن برای اعضای آن گروه است.
وقتی افراد احساس می‌کنند مهم هستند، شکوفا می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد که در چنین شرایطی انگیزه افراد بیشتر می‌شود، تاب‌آوری افزایش پیدا می‌کند و سالم‌تر زیست می‌کنند. اما وقتی افراد احساس اهمیتی بودن می‌کنند، پژمرده می‌شوند و به دنبال آن اغلب قطع ارتباط، کناره‌گیری، اضطراب و افسردگی رخ می‌دهد.
وحشت نوزادی را در نظر بگیرید که دست دراز می‌کند ولی کسی متوجه او نمی‌شود. شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهد که امروزه بسیاری از ما با استرس مشابه و گیج‌کننده‌ی مهم نبودن مواجه هستیم. ما با کمبود اهمیت مواجه هستیم و این محرکی پنهان برای همه‌گیری‌های آشکار تنهایی، بی‌تفاوتی و کاهش رفاه می‌باشد.
بارزترین نشانه این کمبود مهم، تشدید تنهایی است. تخمین زده می‌شود که از هر سه نفر، یک نفر احساس تنهایی مداوم می‌کند. توصیه‌ی خیرخواهانه برای مقابله با تنهایی، «ارتباط بیشتر» است، که بار حل انزوای افراد را با برقراری ارتباط و تجدید ارتباط بر دوش آنها می‌گذارد. امروزه، پلتفرم‌های آنلاین بی‌شماری وجود دارند که نویدبخش جامعه‌ای پویا هستند و یک فرد بزرگسال به طور متوسط روزانه 30 تا 40 پیام متنی ارسال می‌کند. ما بیش از هر زمان دیگری در ارتباط هستیم، اما هنوز تنها هستیم. (پیشنهاد می‌شود مطلب 4 راهکار برای بهینه سازی سلامت اجتماعی را مطالعه کنید.)
چه چیزی را از دست داده‌ایم؟
تحقیقات نشان می‌دهد که کمیت تعاملات، تأثیر زیادی در کاهش تنهایی ندارد و کیفیت آن مؤثر است. این فقدان ارتباط اجتماعی نیست که باعث تنهایی می‌شود، بلکه فقدان ارزش اجتماعی درک شده برای دیگران است که باعث می‌شود افراد احساس تنهایی کنند. به همین دلیل است که نقطه مقابل تنهایی، داشتن افراد بیشتر در اطرافتان نیست، بلکه این احساس است که شما برای اطرافیانتان مهم هستید.
واکنش دیگر به احساس مهم نبودن، کناره‌گیری است که به عنوان دومین علامت اصلی کمبود اهمیت، یعنی عدم مشارکت، بروز می‌کند.
چند سال پیش، از من خواسته شد تا با یک تیم تعمیر و نگهداری ساختمان که ظاهراً «بی‌خیال» بودند، کار کنم. یکی از کارگران، رهبری تیمی را بر عهده داشت که وظیفه داشت هر روز صبح در فصل تابستان، پنجره‌های طبقه پایین را تمیز کند. اما وقتی این کار را شروع کرد، متوجه مسئله عجیبی شد. هر روز ساعت 3 بعد از ظهر، سیستم آب‌پاش فعال می‌شد. سیستم اشتباه تنظیم شده بود، بنابراین به پنجره‌ها آب می‌پاشید و لکه‌های آب خشک شده روی شیشه‌ها باقی می‌ماند. به همین دلیل تیم مجبور بود به تمیز کردن پنجره‌ها ادامه دهد.
او به سرپرستش پیشنهاد داد که سیستم آب‌پاش را تنظیم کند تا در زمان برای کارهای دیگر صرفه‌جویی شود. سرپرستش پاسخ داد: «این مشکل افراد آب‌پاش است. من به تو نیاز دارم که کارت را انجام دهی.» پس از آن، او ساعت ورود و خروجش را صرفا برای تمیز کردن پنجره‌ها تنظیم می‌کرد و دیگر هیچ کاری نمی‌کرد. او به من گفت: «احساس بی‌فایده بودن می‌کنم. چرا خودم و تیمم را به زحمت بیندازم؟». آن کارگر و اعضای تیمش درماندگی را آموخته بودند.
او کارمندی «بی‌تفاوت» نبود. او چیزی را تجربه می‌کرد که روانشناس گوردون فلت (Gordon Flett) استاد گروه روانشناسی دانشکده بهداشت کانادا، آن را «ضد اهمیت» می‌نامد که به احساس دیده نشدن، شنیده نشدن یا بی‌ارزش بودن اشاره دارد. ضد اهمیت بودن به شدت با رفتارهای اجتنابی در روابط مرتبط است.
داستان کارگر تعمیر و نگهداری که در یک تعامل روتین احساس بی‌اهمیتی می‌کرد، نمادی از دلیل اصلی بی‌علاقگی مداوم است. در ماه ژانویه، موسسه گالوپ (Gallup Inc) گزارش داد که میزان مشارکت کارکنان در پایین‌ترین سطح خود در 10 سال گذشته قرار دارد، حتی با وجود اینکه سازمان‌ها میلیاردها دلار برای مزایا و برنامه‌های رفاهی کارکنان هزینه می‌کردند.
دو نکته‌ی برجسته در داده‌های موسسه گالوپ وجود دارد: تنها ۴ نفر از هر ۱۰ کارمند کاملاً موافق بودند که در محل کار به آنها اهمیت داده می‌شود و تنها ۳۰ درصد معتقد بودند که پتانسیل آنها به رسمیت شناخته شده و روی آن سرمایه‌گذاری می‌شود. یک نظرسنجی جداگانه نشان داد که ۳۰ درصد از افراد در محل کار احساس «مهم نبودن» می‌کنند.
با نگاهی به گذشته، نباید تعجب‌آور باشد که اصطلاح «ترک آرام» فراگیر شده است، همانطور که جنبش «خوابیدن روی تخت» در چین (امتناع از کار زیاد در سیستمی که جوانان در آن احساس عدم حمایت می‌کنند) نیز به همین شکل رواج یافت. اینها نشانه‌های تنبلی نبودند، پاسخ‌های قابل پیش‌بینی به بی‌اهمیتی مزمن بودند. (پیشنهاد می‌شود مطلب نقش آگاهی اجتماعی در شکل دادن روابط و تعاملات را مطالعه کنید.)
تأثیر مهم نبودن بر سلامت روان
در سال ۲۰۲۲، آماندا کریگسمن (Amanda Krygsman) محقق دانشگاه اتاوا، بیش از ۴۵۰ بزرگسال را به مدت چهار سال تحت نظر گرفت. او یک چرخه معیوب پیدا کرد: مهم نبودن، علائم افسردگی در آینده را پیش‌بینی می‌کرد و علائم افسردگی، احساسات مهم نبودن را در آینده را پیش‌بینی می‌کرد. مطالعه او شواهد بیشتری را به مطالعات طولی اضافه کرد که ارتباط واضح بین احساس بی‌اهمیت بودن برای دیگران و افزایش مشکلات سلامت روان را نشان می‌داد.
اما این عوارض فقط روانی نیستند. احساس مداوم بی‌اهمیتی می‌تواند سلامت جسمی ما را نیز از بین ببرد. در سال ۲۰۱۹، جامعه جان تیلور (John Taylor) جامعه‌شناس و استاد دانشگاه میامی، هزار زن و مرد را مورد مطالعه قرار داد. او دریافت که وقتی شرکت‌کنندگان احساس بی‌اهمیت بودن می‌کنند، فشار خون آنها به طور عینی بالاتر و سطح هورمون‌هایی که باعث استرس مزمن می‌شوند و سیستم دفاعی بدن را فعال می‌کنند، افزایش می‌یافت. این استرس احساس بی‌اهمیت بودن است، اینکه کسی را پیدا کنی و کسی را نیابی.
اما خبر خوبی وجود دارد. به زمانی فکر کنید که بیشترین احساس را برای دیگران دارید.
اگر شما هم مثل اکثر افرادی هستید که به کارهای مانند دریافت هدیه، جایزه یا پول بیشتر از رئیستان فکر نمی‌کنید. احتمالاً به تعاملات کوچکی فکر می‌کنید که در آنها کسی به دیدن شما آمده، مشکلی را حل کرده، برای درک شما وقت گذاشته، از شما قدردانی کرده، از پتانسیل‌هایتان نام برده یا به شما نشان داده که چقدر به شما تکیه کرده است.
اهمیت داشتن در لحظات اتفاق می‌افتد و سه ویژگی تعاملاتی را پدیدار می‌کند که در آنها احساس اهمیت می‌کنیم:
- احساس مورد توجه قرار گرفتن
- تأیید شدن
- مورد نیاز دیگران بودن
ما می‌توانیم با یادگیری مجدد توجه عمیق و به خاطر سپردن و بررسی جزئیات زندگی دیگران (از راننده پیک گرفته تا خانواده و همکارانمان) به افراد بهتری تبدیل شویم. می‌توانیم با نشان دادن تفاوتی که دیگران برای ما ایجاد می‌کنند و با نام بردن از هدایای منحصر به فردی که به زندگی یا کار ما می‌دهند، شروع به تأیید آنها کنیم. می‌توانیم با گفتن «اگر تو نبودی…» و یادآوری اینکه وجودشان ضروری است، به مردم نشان دهیم که چقدر به آنها تکیه می‌کنیم.
ما تنهایی، بی‌تفاوتی و بحران‌های سلامت روان خود را صرفاً از طریق برنامه‌ها، پلتفرم‌ها و ابتکارات بیشتر حل نخواهیم کرد. ما این مشکلات را با حضور در تعامل بعدی خود و اطمینان از اینکه طرف مقابل احساس دیده شدن، شنیده شدن و ارزشمند بودن می‌کند، حل خواهیم کرد.
یک ضرب‌المثل در مورد مهمان‌نوازی، چگونگی شروع برخورد ما با یکدیگر را به تصویر می‌کشد. این ضرب‌المثل می‌گوید: «همیشه فرض کنید مهمان شما خسته و گرسنه است و بر این اساس رفتار کنید.»
با توجه به شواهد، این یک قاعده کلی خوب برای همه ماست: همیشه فرض کنید که اطرافیانتان احساس می‌کنند نادیده، ناشنیده و کم‌ارزش هستند و بر این اساس رفتار کنید.
«پیشنهاد می‌شود از تست های شخصیت کلینیک روانشناسی آوان که به صورت رایگان در اختیار شما قرار داده شده است، برای شناخت و آگاهی بیشتر از خودتان استفاده کنید.»
مطالب مشابه:
- تاریک و روشن مقایسه اجتماعی
- 7 نکته برای ایجاد روابط اجتماعی قوی تر
- اثر پیگمالیون (Pygmalion)
- ترس از طرد شدن و راهکارهای مقابله با آن
- تله سازگاری در روابط عاطفی و اجتماعی
- نحوه به دست آوردن جایگاه اجتماعی بالا
- چگونگی تاثیر “اکسی توسین” بر روابط اجتماعی ما
- 10 رفتاری که نشان دهنده اضطراب اجتماعی شماست
- خود کاذب؛ زندانی که خودمان ساخته‌ایم
- درک تأثیر ابزارهای دیجیتال و رسانه های اجتماعی بر سلامت روان
- 2 نکته برای غلبه بر اضطراب اجتماعی
- ۴ عبارتی که نشان‌دهنده هوش هیجانی شما هستند
- آسیب پنهان ابراز احساسات
- مقابله با ایده‌آل‌های زیبایی و تصویر بدن
- زبان؛ سلاحی که یا می‌سازد یا ویران می‌کند
- سلام غریبه؛ غلبه بر ترس برقراری ارتباط
- سوگیری منفی و تاثیر آن بر سلامت روان و روابط
- وقتی افسردگی ارزش شما را کم می‌کند