نکات کلیدی این مطلب:
- حسادت گذشته‌نگر شبیه الگوهای اختلال وسواس فکری-عملی است که شامل افکار وسواسی و رفتارهای اجباری می‌شود.
- حسادت گذشته‌نگر اغلب ناشی از ترس و مقایسه است.
- تصور سناریوهای گذشته، چک کردن و سوال کردن، فقط وسواس را تقویت می‌کند.
کلینیک روانشناسی و مشاوره آوان – به عنوان مشاور ازدواج و زوج درمانگر، در جسات زوج درمانی اغلب به حسادت گذشته‌نگر (RJ) می‌پردازم که در ابتدا به صورت افکار مزاحم در مورد گذشته شریک زندگی (دغدغه ناراحت‌کننده با تجربیات عاشقانه قبلی شریک زندگی) آشکار می‌شود. حسادت گذشته‌نگر اگرچه به عنوان اختلال روان طبقه‌بندی نشده است، اما یک حالت روانی نگران‌کننده است. نوعی حسادت آسیب‌شناختی که مانند سیستم عاملی معیوب در پس‌زمینه رابطه جریان دارد و اعتماد و ارتباط را از بین می‌برد.
برخلاف حسادت طبیعی در میان همسران که یک واکنش عاطفی معمول به تهدید رابطه است، حسادت بیمارگونه با ویژگی‌های وسواسی و غیرمنطقی بروز می‌کند. حسادت بیمارگونه از نظر شدت و تأثیری که بر عملکرد روزانه دارد، با حسادت عادی متفاوت است. افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می‌برند، افکار مزاحم و رفتارهای اجباری (به دنبال اطمینان خاطر) مانند اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که شباهت‌های بین حسادت بیمارگونه و وسواس فکری-عملی شامل نشخوار فکری ، چک کردن مداوم و توهم کنترل یا تفکر جادویی است. باور به اینکه با کنترل شریک زندگی یا رابطه، می‌توان پریشانی را کاهش داد.
حسادت بیمارگونه در عمل بالینی نادر نیست و عواقب بالقوه جدی دارد. مطالعات آن را با اقدام به خودکشی (تا 20 درصد موارد) و آسیب جسمی به شریک زندگی در بیش از نیمی از موارد مرتبط دانسته‌اند. حسادت بیمارگونه حتی با قتل نیز مرتبط بوده است. اغلب، این امر با مصرف الکل یا علائم روان‌پریشی تشدید می‌شود، اما حتی حسادت غیر توهمی نیز می‌تواند خطرناک باشد.
چه چیزی حسادت گذشته‌نگر را تحریک می‌کند؟
تحقیقات در مورد تجربه زیسته حسادت گذشته‌نگر، مضامین تکرارشونده‌ای را آشکار می‌کند که بینش‌های مهمی در مورد مکانیسم‌های عاطفی، شناختی و رفتاری آن ارائه می‌دهند. سه الگوی کلی پدیدار می‌شوند:
- الف) تهدید امید و امنیت، اغلب از طریق مقایسه دردناک خود با رقبای گذشته، کاهش ارزش در شریک زندگی یا رابطه و احساس ماندگار مورد ظلم قرار گرفتن.
- ب) اجبار برای کشف گذشته.
- ج) احساس چندپارگی و از دست دادن کنترل.
یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی افراد مبتلا به RJ مقایسه‌ی خود با شرکای سابق شریک زندگی است. افراد مبتلا به حسادت گذاشته نگر اغلب خود را پایین‌تر از دیگران می‌دانند که این امر حس ارزشمند یا منحصر به فرد بودن آنها را تخریب می‌کند. این مقایسه‌ها معمولاً توسط ناامنی‌های فردی و نگرانی در مورد جذابیت، مطلوبیت یا کفایت جنسی، تحریف می‌شوند.
افراد مبتلا به RJ علاوه بر بی‌ارزش کردن خود، ممکن است شروع به بی‌ارزش کردن شریک زندگی خود نیز کنند. آنها با این ایده که کسی که اکنون برایش ارزش قائلند، زمانی با دیگران صمیمی بوده است، دست و پنجه نرم می‌کنند. برای برخی، این امر حس مالکیت یا حس آلودگی را برمی‌انگیزد (اینکه می‌خواهند گذشته شریک زندگی‌شان دست نخورده باقی بماند) گویی ارزش شریک زندگی با هر تجربه عاشقانه قبلی کاهش می‌یابد. اگرچه آنها می‌دانند که این طرز فکر ناقص است، اما واکنش عاطفی آنها قدرتمند و مداوم است.
یکی دیگر از مضامین تکرارشونده، احساس آسیب اخلاقی یا خیانت است، حتی زمانی که فرد منطقاً درک می‌کند که گذشته شریک زندگی قبل از رابطه فعلی رخ داده است. افراد مبتلا به RJ ممکن است خشم یا رنجش را تجربه کنند و احساس کنند که به آنها ظلم شده است، گویی شریک زندگی‌شان به خاطر گذشته‌ای که قبل از رابطه داشته، به آنها تاوان بدهکار است. این درگیری‌های درونی منجر به خستگی عاطفی و شرم خودخواسته می‌شود.
کسانی که RJ را تجربه می‌کنند، اغلب ذهن خود را به عنوان تولیدکننده تصاویر ذهنی واضح و ناراحت‌کننده توصیف می‌کنند، به خصوص زمانی که فاقد جزئیات ملموس هستند. در غیاب اطلاعات، تخیل شکاف‌ها با بدترین سناریوهای ممکن پر می‌کند.
برای آرام کردن این عذاب روانی، فرد مبتلا به RJ به دنبال اطمینان خاطر یا جستجوی جزئیات می‌پردازد. آنها ممکن است سوالات مزاحم بپرسند، در رسانه‌های اجتماعی پرسه بزنند یا حتی وسایل شخصی را بررسی کنند. تناقض این است که اگرچه این رفتار به طور موقت اضطراب را کاهش می‌دهد، اما در نهایت آن را تشدید می‌کند. هر چه بیشتر آگاه می‌شوند، سوخت بیشتری برای وسواس‌های خود فراهم می‌کنند. برای بسیاری، میل به دانستن سیری‌ناپذیر می‌شود. آنها به دنبال سطوح غیرممکنی از جزئیات هستند، به این امید که در نهایت اضطرابشان را کاهش دهد، اما هر اطلاعات جدید سوالات جدید و تصاویر ذهنی دردناکی ایجاد می‌کند.
RJ اغلب به عنوان یک تضاد درونی بین “دو خود” توصیف می‌شود: یکی مبتنی بر عقل و شفقت، و دیگری تحت سلطه ترس، خشم یا وسواس. این تقسیم‌بندی درونی باعث می‌شود افراد مبتلا به RJ احساس کنند که توسط یک نیروی خارجی کنترل می‌شوند، احساسی که بر قضاوت و ارزش‌های مثبت آنها غلبه می‌کند.
گاهی اوقات، RJ مانند نویز ذهنی در پس‌زمینه وجود دارد، قابل کنترل اما همیشه حاضر. در لحظات حادتر، فرد را تحت الشعاع قرار می‌دهد و باعث طغیان رفتارهای غیرمنطقی یا وقفه‌های عاطفی می‌شود. برخی این را با خاموش شدن صفحه نمایش و مجبور شدن به تماشای تصاویر ذهنی مزاحمی که آرزو می‌کنند می‌توانستند نادیده بگیرند، مقایسه می‌کنند. این تجربه شکافته به احساس درماندگی، شرم و بیگانگی از شریک زندگی و حس هویت خودشان، منجر می‌شود.
راهبردهای درمانی برای غلبه بر حسادت گذشته‌نگر (RJ)
همپوشانی بین RJ و وسواس فکری-عملی (OCD) نشان می‌دهد که رویکردهای درمانی مورد استفاده برای OCD نیز ممکن است برای مبتلایان به RJ مفید باشد. این رویکردها شامل درمان شناختی رفتاری (CBT)، به ویژه تکنیک‌های مواجهه و پیشگیری از پاسخ و بازسازی شناختی و همچنین راهبردهای کنترل هیجان و کار متمرکز بر رابطه است. آموزش و آگاهی دادن حیاتی است، بسیاری از مراجعین با فهمیدن اینکه RJ پدیده نادری نیست، احساس آرامش می‌کنند.
درمان همچنین می‌تواند به مسائل اساسی دلبستگی یا تجربیات گذشته که به ناامنی دامن می‌زنند، بپردازد. اگرچه همه افراد مبتلا به RJ دلبستگی اضطرابی را گزارش نمی‌کنند، اما بررسی الگوهای ارتباطی، سابقه خانوادگی و عزت نفس می‌تواند بینش را غنی کند. علاوه بر این، استفاده از تکنیک‌های زوج‌درمانی ممکن است زمانی که RJ به رابطه آسیب می‌رساند، مفید باشد.
حسادت گذشته‌نگر، جنبه‌هایی از تفکر وسواسی، اختلال در کنترل احساسات و ناامنی رابطه‌ای را با هم ترکیب می‌کند. پرداختن به آن فقط به کاهش علائم مربوط نمی‌شود؛ بلکه به بازگرداندن حس امنیت، عزت نفس و ارتباط در رابطه مربوط می‌شود.
پیشنهاد می‌شود از تست های شخصیت کلینیک روانشناسی آوان که به صورت رایگان در اختیار شما قرار داده شده است، برای آشنایی و آگاهی بیشتر از خودتان استفاده کنید.
مطالب مشابه:
- حسادت فرصتی برای عشق و تعهد همسران
- رویکردهای عملی برای هدایت حسادت
- روش برخورد با افراد منفی گرا
- چگونه تجربیات دوران کودکی بر انتخاب همسر تأثیر می‌گذارد
- چرا برخی افراد نسبت به گذشته همسر خود حسادت می کنند؟
- تعهد در رابطه، عاملی مهم برای عشق واقعی
- اجازه ندهید تفسیر نادرست زندگی عاشقانه شما را خراب کند
- 4 عامل تعیین کننده عمر زندگی عاشقانه
- 6 استراتژی ساده برای خنثی کردن حسادت
- شکوفایی، رقص جاودانهٔ نور در باغ وجود
- تغییر رفتار و الگوهای رفتاری در 5 مرحله
- طرحواره درمانی، غلبه بر میراث دوران کودکی
- چگونه تجربیات دوران کودکی بر انتخاب همسر تأثیر می‌گذارد
- مثبت اندیشی غیر سمی
- اهمیت ارتباط سازنده در زندگی مشترک
- پیمایش در طوفان های رابطه
- چگونه از حالت تدافعی در گفتگو ها دست برداریم؟