زبان؛ سلاحی که یا می‌سازد یا ویران می‌کند

نکات کلیدی این مطلب:

• کلمات بیش از واقعیت‌ها، ادراک را شکل می‌دهند.
• چارچوب‌بندی، رفتار را تغییر می‌دهد و در عین حال حقیقت را حفظ می‌کند.
• زبان به عنوان ابزاری برای بقای اجتماعی تکامل یافته است.

کلینیک روانشناسی و مشاوره آوان – کلمات چیزی بیش از ابزارهای صرف برای ارتباط هستند. آنها نحوه درک ما از خود و دیگران را شکل می‌دهند و بر همه چیز، از تصمیمات و احساسات گرفته تا جایگاه ما در جامعه، تأثیر می‌گذارند. «کند» خطاب کردن کسی، تصویری بسیار متفاوت از «محتاط» خطاب کردن او ترسیم می‌کند. اولی یک کنایه است، در حالی که دومی یک تعریف است، اما رفتار می‌تواند یکسان باشد. این فقط معناشناسی نیست، بلکه روانشناسی، زیست‌شناسی و تکامل در عمل است.

زبان به جای توصیف صرف واقعیت، آن را شکل می‌دهد. از اوایل کودکی، ما با استفاده از برچسب‌هایی که اهمیت عاطفی و پیامدهای اجتماعی دارند، ارزش‌گذاری می‌کنیم. به عنوان مثال، کسی که برچسب «تنبل» دارد، در مقایسه با کسی که «خسته» توصیف می‌شود، با رفتار متفاوتی روبرو می‌شود. کلمات، نیت، قضاوت و احساسات را منتقل می‌کنند و بر حافظه و ادراک، اغلب در سطح ناخودآگاه، تأثیر می‌گذارند.

لبه تکامل

این تصادفی نیست. مغز انسان برای داستان‌سرایی و نمادگرایی ساخته شده است. تکامل، ما را به گونه‌ای پرورش داده است که به کلمات اهمیت دهیم، زیرا آنها در گذشته اجدادی ما نشانه‌های بقا را در خود داشتند. فردی که به عنوان “قابل اعتماد” توصیف می‌شد، احتمال بیشتری داشت که در فعالیت‌های گروهی (به اشتراک گذاشتن غذا، سرپناه و محافظت) گنجانده شود. کسی که به عنوان “خطرناک” برچسب گذاری شده بود، احتمالاً از این فعالیت‌ها کنار گذاشته می‌شد. ریسک‌ها بالا بودند و کلمات به عنوان میانبری برای تصمیم‌گیری‌های سریع اجتماعی عمل می‌کردند.

مدارهای عصبی ما زیربنای این حساسیت هستند. مطالعات نشان می‌دهند که کلمات احساسی، پاسخ‌های شدیدی را در آمیگدال (amygdala)، که مرکز ترس و احساسات مغز است، ایجاد می‌کنند. زبان در خلاء پردازش نمی‌شود؛ بلکه با احساسات، خاطرات و سیستم‌های حسی در ارتباط است. به همین دلیل است که شنیدن اینکه کسی شما را «زشت» خطاب می‌کند، بیشتر از اینکه به شما بگویند پیراهنتان چروکیده است، دردناک است. این کلمه در سطح عمیق‌تری به شما ضربه می‌زند و هویت شما را به خطر می‌اندازد.

چارچوب‌بندی یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی قدرت کلمات است. یک رویداد یا انتخاب یکسان می‌تواند بسته به توصیفش کاملاً متفاوت به نظر برسد. گفتن اینکه یک درمان پزشکی «۹۰٪ نرخ بقا» دارد، اطمینان‌بخش‌تر از گفتن اینکه «۱۰٪ نرخ مرگ و میر» دارد به نظر می‌رسد، حتی اگر هر دو در واقع یکسان باشند. این اثر چارچوب‌بندی نقش بزرگی در بازاریابی، سیاست و مکالمات روزانه ایفا می‌کند. کلمات ما را از نظر احساسی و منطقی هدایت می‌کنند. آنها لحن را برای آنچه مهم است و آنچه مهم نیست، تعیین می‌کنند.

از دیدگاه تکاملی، این منطقی است. اجداد ما به دنیای اطلاعات و آمار دسترسی نداشتند؛ آنها برای پیمایش در محیط‌های اجتماعی پیچیده به قضاوت‌های سریع و شهودی متکی بودند. کلمات به ابزاری برای تأثیرگذاری بر دیگران و خواندن جریان‌های عاطفی گروه تبدیل شدند. به عنوان مثال، شایعات نقش مهمی در ایجاد اتحادها و تقویت هنجارهای اجتماعی ایفا کردند. برچسب زدن به کسی به عنوان “بی‌وفا” یا “شجاع” به گروه‌ها کمک کرد تا تصمیم بگیرند به چه کسی اعتماد کنند، از چه کسی بترسند یا از چه کسی پیروی کنند. زبان فقط برای به اشتراک گذاشتن اخبار نبود، بلکه وسیله‌ای برای مدیریت واقعیت اجتماعی بود.

داستان‌هایی که برای خودمان و دیگران تعریف می‌کنیم

حتی خودآگاهی نیز توسط زبان شکل می‌گیرد. نحوه صحبت ما با خودمان و کلماتی که انتخاب می‌کنیم، حلقه‌ای ایجاد می‌کند که بر خلق و خو و انگیزه ما تأثیر می‌گذارد. اگر خودتان را «شکست‌خورده» بنامید، مغزتان شروع به جستجوی شواهدی برای تأیید آن می‌کند. اگر خودتان را «در شرایط سختی» بنامید، درهای تغییر به رویتان باز می‌ماند. خودگویی مهم است و به واژگان مورد استفاده بستگی دارد.

روابط توسط کلماتی که ما استفاده می‌کنیم ساخته یا شکسته می‌شوند. تعریف و تمجید، توهین، اظهارات منفعلانه یا پرخاشگرانه و تأییدها از زبان به عنوان واسطه استفاده می‌کنند. گفتن «از شما قدردانی می‌کنم» ارتباط را تقویت می‌کند، در حالی که گفتن «هر چه که هست» می‌تواند آن را از بین ببرد. جان گاتمن (John Gottman) دریافت که الگوهای خاص کلمات (تحقیر، انتقاد و حالت تدافعی) به طور دقیق فروپاشی روابط را پیش‌بینی می‌کنند. کلمات فقط صدا نیستند؛ آنها تیغه‌های چاقوی جراحی عاطفی هستند.

قدرت کلمات از نظر فرهنگی نیز نمود پیدا می‌کند. جوامع مختلف از طریق داستان‌ها و اصطلاحاتی که مورد علاقه‌شان است، ارزش‌هایی را می‌سازند. کلماتی مانند «آزادی»، «افتخار» یا «وفاداری» می‌توانند مردم را به اعتراض، مبارزه یا حمایت از تغییر قوانین ترغیب کنند. تبلیغات بر این اصل استوار است. گروه‌ها با تکرار کلماتی که بار احساسی دارند، می‌توانند افکار و رفتار عمومی را تحت تأثیر قرار دهند. زبان خنثی نیست؛ بلکه یک سلاح، سپر، آینه و نقاب است.

چگونه زبان ادراک را شکل می‌دهد

برخی از محققان حتی استدلال می‌کنند که زبان می‌تواند بر ادراک ما تأثیر بگذارد. فرضیه ساپیر-وورف (Sapir-Whorf فرضیه‌ای است مبنی بر اینکه ساختار یک زبان، ادراک و طبقه‌بندی تجربه توسط گوینده بومی را تعیین می‌کند.) نشان می‌دهد که ساختار یک زبان بر جهان‌بینی گویندگان آن تأثیر می‌گذارد. در حالی که قوی‌ترین نسخه‌های این نظریه مورد بحث است، مطالعات نشان داده‌اند که گویندگان زبان‌هایی که کلمات بیشتری برای رنگ‌ها یا احساسات خاص دارند، سریع‌تر متوجه آنها می‌شوند. زبان می‌تواند مغز را برای دیدن و از دست دادن واقعیت‌های خاص تنظیم کند.

در اصل، قدرت یک کلمه در توانایی آن در ایجاد معنا نهفته است. این بدان معناست که کلمه در ذهن می‌ماند، توسعه پیدا می‌کند و رفتار را تغییر می‌دهد. اگرچه مغز انسان انعطاف‌پذیر است، تکرار و لحن نیز تأثیر عمیقی بر آن دارند. ما به همان چیزی تبدیل می‌شویم که به اندازه کافی، چه توسط دیگران و چه توسط خودمان، خطاب می‌شویم.

بنابراین، وقتی صحبت می‌کنیم، فقط اطلاعات رد و بدل نمی‌کنیم. ما هویت‌ها را شکل می‌دهیم، هنجارها را تقویت می‌کنیم و واکنش‌هایی را برمی‌انگیزیم که به گذشته قبیله‌ای ما برمی‌گردند. کلمات ما سایه‌های بلندی دارند، چه در حوزه سیاست، چه عشق یا عزت نفس.

مراقب آنچه می‌گویید باشید. یا بهتر از آن، آگاهانه عمل کنید. زبان می‌تواند تخریب کند، اما می‌تواند بسازد. یک کلمه خوب انتخاب شده می‌تواند حال و هوایی را بهتر کند، ترسی را آرام کند یا حرکتی را برانگیزد. و این قدرتی است که ارزش استفاده عاقلانه را دارد.

«پیشنهاد می‌شود از تست های شخصیت کلینیک روانشناسی آوان که به صورت رایگان در اختیار شما قرار داده شده است، برای آشنایی و آگاهی بیشتر از خودتان استفاده کنید.»

مطالب مشابه:

• قدرت کلمات و خودگویی
• هنر برقراری ارتباط و گفتگوی موفق
• نقش آگاهی اجتماعی در شکل دادن روابط و تعاملات
• 7 نکته برای ایجاد روابط اجتماعی قوی تر
• 4 راهکار برای بهینه سازی سلامت اجتماعی
• سلام غریبه؛ غلبه بر ترس برقراری ارتباط
• تله سازگاری در روابط عاطفی و اجتماعی
• چگونگی تاثیر “اکسی توسین” بر روابط اجتماعی ما
• خودپنداره، آینه درونی واقعیت شما
• چرا مردم در گفتن کلمات محبت آمیز مردد هستند؟
• 10 رفتاری که نشان دهنده اضطراب اجتماعی شماست
• سوگیری منفی و تاثیر آن بر سلامت روان و روابط
• پیامدهای عمیق وابستگی بر نحوه زندگی
• درک تأثیر ابزارهای دیجیتال و رسانه های اجتماعی بر سلامت روان