نکات کلیدی این مطلب:
- انسانها تشنهی معنا هستند، اما اغلب در سختیِ یافتنِ آن گم میشوند.
- حیوانات قدرت اقدامات ساده و عملی را در مواجهه با چالشهای زندگی نشان میدهند.
- پذیرش پیچیدگیهای زندگی، اضطراب جستجوی معنا را کاهش میدهد.
کلینیک روانشناسی و مشاوره آوان – وقتی سعی میکنیم راه خود را در دنیا پیدا کنیم و زندگیای بسازیم که به هویت و کارهایمان معنا ببخشد، اغلب بر معنا و هدف تمرکز میکنیم. این کلمات وزن فوقالعادهای دارند، میتوانند هم اضطراب و هم آسودگی به همراه داشته باشند. از یک سو، این تصور که ممکن است درک عمیقتری از دلیل بیدار شدنمان در صبح و دلیل رفتارمان پیدا کنیم، نیروبخش است. از سوی دیگر، فشار برای یافتن معنا یا داشتن یک زندگی هدفمند، خود میتواند منبع استرس قابل توجهی باشد.
این به آن معنا نیست که جستجوی معنا و هدف، گمراهکننده است. در واقع، تحقیقات و فلسفه روانشناسی در طول قرنها (مدتها قبل از اینکه رواندرمانی به یک رشته رسمی تبدیل شود) تأکید میکنند که یافتن یک «چرایی» محرک، عمیقاً با انگیزه و رفاه انسان مرتبط است. بنابراین نادرست نیست که ما به دنبال معنا و هدف به عنوان محرکهای اساسی زندگی خود هستیم. اما چیزی که اغلب دست کم میگیریم این است که این سفر چقدر میتواند دشوار، پیچیده و کند باشد و چقدر اقدام عملی باید با تأمل همراه باشد.
در طول دهههای اخیر، درمانهایی مانند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) به معنا و هدف نقش برجستهای بخشیدهاند. مؤلفه «پذیرش» ما را دعوت میکند تا واقعیت لحظه به لحظه خود را بپذیریم، در حالی که مؤلفه «تعهد» ما را به زندگی در راستای ارزشهای فردی هدایت میکند. چنین درمانهایی میتوانند بسیار مؤثر باشند. اما بسیاری از درمانگران و بسیاری از مراجعین آنها محدودیتی را مشاهده میکنند. تشخیص اینکه کسی به دنبال معنا و هدف است، به طور معمول به این معنی نیست که بدانیم با آن بینش چه کنیم. (پیشنهاد میشود مطلب قوانینی برای تعریف هدف و معنای زندگی را مطالعه کنید.)
در عمل بالینی، من اغلب با افرادی روبرو میشوم که به طور شهودی درک میکنند که به دنبال معنا و هدف هستند. با این حال، وقتی به آنها برگههای تمرین یا راهنمای گام به گام برای “یافتن معنای خود” داده میشود، تمرین اغلب بینتیجه میماند. فرد احساس میکند که چیزی اشتباه است. این با کاوش در معنا و هدف متفاوت است. این به پیچیدگی عمیقتر تلاش نمیپردازد. آنچه مورد نیاز است، یک تغییر عمیقتر است، نه صرفاً پر کردن جاهای خالی، بلکه پذیرش یک فرآیند مداوم کاوش و کاربرد عملی.
این تأمل مرا به موضوعی میرساند که هر از گاهی به آن فکر میکنم. ایده این است که حیوانات غیرانسانی ممکن است چیزی برای آموختن به ما در مورد زندگی به شیوهای کمتر پیچیده و عملیتر داشته باشند. ما انسانها به شدت به گفتار کلامی، گفتگوهای درونی، تحلیلهای فراشناختی و تفسیر مداوم «چه میشد اگر» و «بایدها»ها متکی هستیم. این تمایل به دروننگری، نشخوار کلامی، برنامهریزی و خودانتقادی میتواند ما را درگیر کند. در مقابل، حیوانات از زبان کلامی به این شکل استفاده نمیکنند، با این حال در محیطهای پیچیده و طاقتفرسا زنده میمانند و رشد میکنند.
یک مقاله تحقیقاتی که در Frontiers in Ecology and Evolution منتشر شده است، دقیقاً به همین نکته اشاره میکند. در مقاله «تصمیمگیری از دیدگاه حیوانات»، بودائف و همکارانش از دانشگاه برگن نروژ (University of Bergen) استدلال میکنند که حیوانات اغلب برای حفظ زندگی در محیطهای نامشخص، به اکتشافات عملی، سریع و غیرنمادین متکی هستند. آنها درگیر نشخوار کلامی نمیشوند. آنها در چرخهها گرفتار نمیشوند و نمیپرسند «چرا من اینجا هستم؟» یا «چه باید بشوم؟» آنها مستقیماً به آنچه در لحظه اتفاق میافتد پاسخ میدهند.
نویسندگان خاطرنشان میکنند که تصمیمگیری حیوانات اغلب سرعت و کفایت را بر تأمل و کمال ترجیح میدهد. رفتارهای آنها با واقعیتهای اکولوژیکی (Ecological) مانند خطر شکار، کمبود منابع و تغییر زیستگاه تنظیم میشود. سازوکار ذهنی بقا بر آنچه اکنون مؤثر است تأکید دارد تا آنچه ممکن است در سناریوی انتزاعی آینده صادق باشد. از این نظر، حیوانات زندگی پیچیدهای دارند، اما استراتژی تصمیمگیری آنها تجربی است. آنها موقعیت را حس میکنند، یک قاعده سرانگشتی را که قبلاً جواب داده است، به کار میگیرند و عمل میکنند. هیچ تأمل کلامی بزرگ یا بحث درونی بیحد و حصری وجود ندارد.
ما به عنوان انسانهایی که متعهد به یافتن معنا و هدف در زندگی خود هستیم، چه چیزی میتوانیم از این موضوع بیاموزیم؟ من چندین درس را پیشنهاد میکنم که بر اساس تجربه من به عنوان یک درمانگر و به عنوان کسی که به طور گسترده در مورد روانشناسی تطبیقی نوشته است، بنا شدهاند. (پیشنهاد میشود مطلب داستان سرایی، پلی میان معنا و هدف را مطالعه کنید.)
اول، بدانید که جستجوی معنا و هدف از رفتارهای عملی سود خواهد برد. این فقط یک سفر فلسفی درونی نیست. بلکه باید در نحوه حرکت شما در جهان ریشه داشته باشد. همانطور که حیوانات به نشانههای مستقیم در محیط خود پاسخ میدهند و عمل میکنند، شما نیز باید ارزش را به عمل تبدیل کنید، چه انجام کار داوطلبانه باشد، چه شروع یک پروژه خلاقانه، چه ارائه خدمت به دیگران یا همسو کردن انتخابهای روزانه با آنچه مهم است. بدون انجام این کار، معنا به جای یک واقعیت زنده، یک مفهوم باقی میماند.
دوم، بپذیرید که حیوانات ممکن است کمتر تحت فشار اضطراب پیشبینی باشند، زیرا آنها درگیر «چه میشد اگر»های بیپایانی که ذهن کلامی ما ایجاد میکند، نیستند. انسانها اغلب دچار تردید میشوند زیرا ما بیش از حد پیشبینی میکنیم، بیش از حد عمیق نگران میشویم و در یک حلقه بیپایان تأمل میکنیم، در حالی که حیوانات در طبیعت اینگونه نیستند. آنها تهدید را حس میکنند و عمل میکنند. آنها فرصت را حس میکنند و عمل میکنند. آنها در برابر پیچیدگی مصون نیستند، اما چارچوب تصمیمگیری آنها کارآمد است. «این نشان میدهد که بخشی از زندگیِ با معنا، رها کردنِ بیشازحد فکر کردن است؛ یعنی با حرکت و واکنشِ مستقیم، فلج شدن (در اثر تردید و تحلیل زیاد) را از بین ببریم.»
سوم، درک کنید که ما با حیوانات متفاوت هستیم. ظرفیت ما برای زبان و تأمل یک موهبت است، اما با بدهبستانهایی همراه است. این بدان معناست که سفر به سوی معنا و هدف ممکن است ذاتاً کندتر، غیرمستقیمتر و دشوارتر باشد. اگر حیوانات به این دلیل موفق میشوند که بدون تردید درونی عمل میکنند، انسانها به این دلیل موفق میشوند که با تأمل درونی عمل میکنند، اما در آن گرفتار نمیشوند. ما باید فضایی برای «عمل کردن» ایجاد کنیم، نه صرفاً برای «اندیشیدن».
چهارم، مراقب مدلهای درمانی باشید که معنا و هدف را به عنوان مجموعهای از گزینهها که باید در عرض چند هفته تکمیل شوند، در نظر میگیرند. تغییر واقعی اغلب شامل مراحل سادهای است، اما این مراحل به ندرت آسان هستند. من به عنوان یک درمانگر، اغلب میشنوم که مراجعین از اینکه درمانگر به آنها گفته است که در 10، 20 یا 30 جلسه احساس بهتری خواهند داشت، ابراز تاسف میکنند، اما در عین حال متوجه میشوند که با وجود پیشرفت، حس عمیقتری که به دنبال آن هستند، به زمان بیشتری نیاز دارد. بنابراین، تعیین انتظارات واقعبینانه بخشی از مسیر است.
وقتی به این فکر میکنم که چرا ما اینقدر برای یافتن معنا و هدف تلاش میکنیم، متوجه میشوم که بخشی از پاسخ در اجتناب ما از پیچیدگی نهفته است. ما به دستورالعملها، سادگی و قطعیت تمایل داریم. اگر تصمیمگیری حیوانات را بهعنوان یک استعاره در نظر بگیریم، میتوان گفت باید بپذیریم که زندگی معنادار شامل هم تأمل درونی و هم کنش بیرونی است؛ اینکه تواناییهای شناختی پیشرفتهی ما باید به رفتارهای عینی و ملموس ترجمه شوند و اینکه جستوجوی معنا ممکن است در دلِ عدمقطعیت پیش برود، نه اینکه در قالبی منظم و کامل جمعبندی شود. (پیشنهاد میشود مطلب کنجکاوی، راهنمای شما برای معنا و تحقق را مطالعه کنید.)
بنابراین وقتی دفعهی بعد از خودتان میپرسید که چرا برای یافتن معنا تلاش میکنید، این را در نظر بگیرید. شاید این مشکل، شکست در میل یا ارزش نباشد. شاید مقاومت در برابر اقدام عملی یا مقاومت در برابر زمان لازم باشد. شاید تردید در عمل تا زمانی که معنای کامل پدیدار شود، باشد. درس حیوانات واضح است. آنها در لحظه و با آنچه دارند عمل میکنند. در حالی که انسانها نمیتوانند و نباید ظرفیت خود را برای دروننگری رها کنند، میتوانیم یاد بگیریم که به ارزش وضوح، پاسخگویی و ریشه دواندن معنا در دنیای زیسته احترام بگذاریم.
معنا و هدف مهم هستند. آنها همچنان برای یک وجود رضایتبخش، محوری هستند. اما تنها از طریق تأمل به آنها نمیرسیم. آنها در عمل، در پاسخ دادن و در همسو کردن آنچه فکر میکنیم با آنچه انجام میدهیم، یافت میشوند. اگر حیوانات میتوانند در طبیعت وحشی بدون پرسیدن «معنای زندگی من چیست؟» موفق شوند، شاید ما هم بتوانیم از آنها الگو بگیریم. عمل خود را پیدا کنید، سهم کوچک خود را انجام دهید و اجازه دهید هدف از طریق زندگی کردن پدیدار شود، نه از طریق نشخوار فکری بیپایان.
«پیشنهاد میشود از تست های شخصیت کلینیک روانشناسی آوان که به صورت رایگان در اختیار شما قرار داده شده است، برای شناخت و آگاهی بیشتر از خودتان استفاده کنید.»
مطالب مشابه:
- آیا روشنبینی میتواند به معنای پذیرش بیاهمیت بودن خودمان باشد؟
- مسئولیت پذیری چگونه زندگی شما را تغییر میدهد
- کاوش معنا و ارزش در زمان آشفتگی
- ۷ عادت ذهنی ناسالم که شما را در زندگی عقب نگه میدارد
- درس گرفتن از اشتباهات دیگران، میانبری برای زندگی بهتر
- تعریف مجدد موفقیت در زندگی
- 7 راهکار برای مقابله با احساس آشفتگی در زندگی
- معنای عمیق تر آگاهی
- گم شدن در مسیر زندگی و 5 قدم برای یافتن دوباره خود
- معنا و مفهوم کهن الگوها یا آرکاتایپها (Archetypes) + تست
- چرا خودمحور بودن میتواند مفید باشد؟
- 3 کاری که امروز می توانید انجام دهید تا معنای بیشتری به زندگی خود بیافزایید.
- چگونه در بازی زندگی برنده شویم؟
- چه زمانی ندانستن بهتر از دانستن است؟
- چرا غیرمنطقی رفتار میکنیم؟
- ترس را بشکنید تا آزادی را بسازید
- آگاهی، کلید زندگی کامل