نکات کلیدی این مطلب:
- تحقیقات اخیر نشان می دهد که توانایی تشخیص و پاسخ به احساسات و اهداف دیگران که به آن همدلی نیز گفته می شود ممکن است یک رفتار منحصر به فرد انسانی نباشد.
- فعالیت عصبی مرتبط با همدلی در حیوانات اجتماعی مانند موش ، سگ و میمون مشاهده شده است و ایجاد اختلال در چنین فعالیتی نیز پاسخ های همدلی را مختل می کند.
- این تحقیقات نشان می دهد که هدف قرار دادن اکسی توسین (یک هورمون زمینه ساز همدلی و دلبستگی) ممکن است امکان درمان بهتر رفتار ضد اجتماعی را فراهم کند.
کلینیک روانشناسی و مشاوره آوان – همدلی توانایی قابل ملاحظه ای برای درک افکار، اهداف و احساسات افراد دیگر است. در روابط انسانی ، همدلی ما را در روابط بین فردی و اجتماعی به هم پیوند می دهد. این سازماندهی رفتارهای اجتماعی ما، پایه و اساس تعهد ما به عدالت است، واکنش فداکارانه از نوع دوستی و شجاعت عمل می کند و می تواند در زمان های بحرانی که شاهد ترس دیگران هستیم نجات بخش باشد.
از طرف دیگر همدلی معیوب ، رفتار متمدنانه را خراب می کند و می تواند منجر به آسیب روانی ، جرائم خشن و جنگ شود. وجود هولناک قتلهای گسترده مردم بی گناه در هر نقطه ای از دنیا برای هر کسی که احساس همدلی عادی داشته باشد غیر قابل تصور است. در واقع، از میان تمامی صفات انسانی، همدلی به عنوان یکی از اصیل ترین صفات در نظر گرفته می شود و اغلب به عنوان یک ویژگی مشخص برای انسان تلقی می شود. اما چقدر گونه ما در درک احساس رنج، ترس و نیت دیگران منحصر به فرد است؟
آیا حیوانات می توانند همدلی را تجربه کنند؟
همانطور که همدلی برای روابط انسانی حیاتی است، می تواند برای سایر حیوانات اجتماعی نیز حیاتی باشد. مجموعه ای تحقیقات رفتاری جذاب برای حمایت از این موضوع وجود دارد که ممکن است برای صاحبان سگ و سایر حیوانات خانگی فداکار واضح باشد. در سال های اخیر، دانشمندان علوم اعصاب شروع به شناسایی مدارهای عصبی همدلی در آزمایشات خود برروی حیوانات کرده اند. به عنوان مثال، با استفاده از تصویربرداری مغز برای ردیابی مدارهای مغزی جوندگان و میمون ها، مشخص شد که آنها در موقعیت هایی واکنش همدلانه به احساسات حیوان دیگر از خود نشان می دهند. در واقع، همان مدارهای عصبی فعال شده در یک “قربانی” که دارای یک واکنش رفتاری به یک تهدیدمی باشد، در مغز شاهد نیز فعال می شوند. در سطح مدار عصبی به نظر می رسد که ناظر همان تجربه را داشته است، از جمله احساس درد.
این مدارها از قشر پیشانی به آمیگدالا و فراتر از آن گسترش می یابند و همین شبکه های عصبی در طی تجربه های همدلی در انسان فعال می شوند. اما این فقط یک مشاهده است و اثبات این نیست که شبکه های عصبی مشترک حیوانات و انسان باعث ایجاد همدلی بین آنها می شود.
شواهد جدید علوم اعصاب از همدلی حیوانات
همانطور که در خلاصه مقاله محققان موسسه علوم اعصاب هلند در آمستردام آمده است، در مواقعی که حادثه ای دردناک یا هولناکی اتفاق بیافتد می تواند پاسخ های همدلی را که در بین گونه ها به اشتراک گذاشته می شود را تغییر دهد.
اگر موش مشاهده کند که پای موش دیگری دچار صدمه شده است، خُشکش می زند. این یک مدل از “سرایت” عاطفی همدلانه تلقی می شود که در آن فردی که شاهد درد یا ترس در حیوان دیگری است رفتاری مشابه خواهد داشت. ما وقتی می بینیم شخص دیگری زمین می خورد و پوست زانوهایش کنده می شود ، به صورت انعکاسی حس ناخوشایندی به ما دست می دهد و ممکن است حالمان بد شود ویا عقب بکشیم. این قشر جلوی پیشانی ما است که تجربه مشترک را آزاد می کند.
در آزمایش های مربوط به سرایت عاطفی مشخص شد، در موش ناظر یک منطقه از قشر جلوی پیشانی به طور فغال به سرایت عاطفی پاسخ می دهد. به ویژه در منطقه قشر قدامی (ACC) که این منطقه مکانی است که “نورون های بازتاب دهنده” احساسی در آن قرار دارند. این نورون ها هم در فرد آسیب دیده و هم در فرد مشاهده گر (انسان یا حیوان) که عملی را انجام می دهند یا شاهد آن هستند (از جمله در واکنش های دردناک) برافروخته می شوند.
وقتی از انواع روشهای دقیق برای مهار یا تحریک نورونها در این ناحیه مغزی استفاده می شود، به ترتیب رفتار متقابل موش شاهد مهار یا تحریک می شود. یعنی تحریک ACC در این آزمایشات باعث ایجاد واکنش همدلانه در شاهد می شود و کاهش تحریک عصبی در این مدار مغزی پاسخ همدلی را سرکوب می کند.
آسیب به این مدار و مدارهای دیگر که زمینه ساز رفتار همدلانه هستند ، باعث می شود بیماران انسانی نتوانند احساسات دیگران را تجربه کنند. به طور خلاصه ، اکنون مجموعه ای جذاب از داده های علوم اعصاب وجود دارد که نشان می دهد همان مدارهای مغزی مسئول همدلی در انسان و حیوانات از موش گرفته تا میمون (و احتمالاً گونه های بیشتر) وجود دارد.
چگونه اکسی توسین بر پاسخ همدلی تأثیر می گذارد
یکی از نتایج جالب توجه در این زمینه تحقیقاتی ، کشف این است که هورمون و انتقال دهنده عصبی اکسی توسین که به طور عامیانه “هورمون عشق” نامیده می شود ، همدلی و دلبستگی را برانگیخته می کند. تولید اکسی توسین در تولید مثل ، تولد ، پیوند والدین با فرزندان و طیف گسترده ای از رفتارهای پیوند اجتماعی قدرتمند نقش دارد.
به گفته محققان ژاپنی که یافته های خود را در مجله Science منتشر کرده اند، هنگامی که سگ خانگی شما با عشق به چشمان شما خیری می شود، سطح اکسی توسین در حیوان خانگی و مغز شما افزایش پیدا می کند. در مطالعات روی میمون ها ، تزریق اکسی توسین به آمیگدالا باعث افزایش رفتار همدلانه شد. با اینکه فعالیت اکسی توسین و رفتارهای طبیعی و غیرطبیعی در انسان پیچیده تر است، اما این مطالعات حیوانی امکان استفاده دارویی از اکسی توسین را برای درمان رفتار های ضد اجتماعی باز می کند.
مهربانی و بی رحمی به مکانیسم های عصبی بسیار پیچیده بستگی دارد که به یک فرد امکان می دهد همان احساساتی را که در شخص دیگری می بیند ، احساس کند. بدون همدلی ، انسانیتی وجود نخواهد داشت. با این حال ما با سایر حیوانات اجتماعی از توانایی ها و مدار عصبی یکسانی برخورداریم.
محمد امین مختاریان
مطالب مشابه: