نکات کلیدی این مطلب:
- ایجاد تعادل میان مهربانی، حمایت و انتظارات روشن منجر به سطوح بالاتری از خلاقیت در کودکان می شود.
- قوانین سفت و سخت و روش های تنبیهی انضباطی، کنجکاوی طبیعی، ریسک پذیری و رشد خلاق کودکان را سرکوب می کند.
- فقدان مرزها و انتظارات می تواند مانع توسعه انضباط شخصی و پشتکار لازم برای حل خلاقانه مشکلات شود.
کلینیک روانشناسی و مددکاری آوان – “هر کودک یک هنرمند است. مشکل این است که چگونه وقتی بزرگ شدیم هنرمند باقی بمانیم.” – پابلو پیکاسو
خلاقیت سرمایه آینده است. با پیشرفت فناوری با سرعتی بی سابقه، بسیاری از وظایف و مشاغل روتین حذف می شوند و تقاضا برای مهارت های تکراری و دستی کاهش می یابد.
حل خلاقانه مسئله و نوآوری برای انطباق موثر و استفاده از فناوری های جدید ضروری است. خلاقیت به افراد کمک می‌کند راه‌حل‌های جدید بیابند، محصولات یا خدمات جدید ایجاد کنند و در چشم‌انداز فناوری همیشه در حال تحول حرکت کنند. درک اینکه چگونه مهارت توسعه می یابد بسیار مهم است، زیرا افرادی که می توانند ایده های منحصر به فرد و ارزشمند تولید کنند از مزیت قابل توجهی برخوردار خواهند بود.
در حالی که حوزه‌های تحقیقاتی متعددی در مورد چگونگی رشد خلاقیت در کودکان وجود دارد، رابطه بین سبک‌های فرزندپروری و خلاقیت کودک از دیرباز موضوع مورد توجه محققان، مربیان و والدین بوده است. درک اینکه چگونه والدین بر رشد خلاقیت کودکان تأثیر می گذارند برای پرورش نسلی از متفکران نوآور بسیار مهم است.
شناخت سبک های فرزندپروری
سبک های فرزندپروری را می توان به طور کلی بر اساس دو بعد کلیدی به چهار نوع اصلی طبقه بندی کرد: پاسخگو (اشتیاق و حمایت) و متقاضی (کنترل و انتظارات). این ابعاد به روش‌های مختلف برای ایجاد رویکردهای فرزندپروری منحصربه‌فرد تعامل دارند:
- مقتدرانه (پاسخگویی بالا و تقاضای بالا): این سبک با تعادل میان خونگرمی، حمایت و انتظارات روشن مشخص می شود و والدین ارتباطات باز و استقلال را در فرزندان خود پرورش می دهند.
- اقتدارگرا (پاسخگویی کم و تقاضای بالا): این والدین سخت‌گیر، کنترل‌کننده هستند و به نیازهای فرزندانشان پاسخ نمی‌دهند و اغلب از اقدامات تنبیهی برای انضباط استفاده می‌کنند.
- سهل گیر (پاسخگویی بالا و تقاضای کم): والدین سهل‌گیر، صمیمی و حامی هستند، اما محدودیت‌ها و انتظارات واضحی ندارند و اغلب خواسته‌های فرزندانشان را برآورده می‌کنند.
- غفلت کننده (پاسخگویی کم و تقاضای کم): والدین سهل انگار علاقه کمی به زندگی فرزندان خود نشان می دهند و راهنمایی و حمایت کمی می کنند.
فرزندپروری مقتدرانه و خلاقیت
تحقیقات پیوسته نشان داده است که فرزندپروری مقتدرانه با مطلوب ترین پیامدهای رشدی کودکان، از جمله سطوح بالاتر خلاقیت، مرتبط است. والدین مقتدر زمینه‌ای را ایجاد می‌کنند که در آن کودکان می‌توانند مهارت‌های خلاقانه را با فراهم کردن محیطی حمایتی که استقلال، کاوش و حل مسئله را تشویق می‌کند، توسعه دهند.
کودکانی که در خانواده‌های مقتدر بزرگ می‌شوند، احتمالاً درگیر تفکر واگرا هستند، یکی از اجزای اصلی خلاقیت که راه‌حل‌های متعددی را برای یک مشکل ایجاد می‌کند. این ارتباط ممکن است به ارتباط باز، احترام متقابل و انعطاف ذاتی در فرزندپروری مقتدر نسبت داده شود که کنجکاوی، ریسک پذیری و تفکر انتقادی را تقویت می کند.
فرزندپروری مستبدانه و خلاقیت
برخلاف تأثیرات مثبت فرزندپروری مقتدرانه بر خلاقیت، تربیت مقتدرانه تأثیر منفی بر رشد خلاقیت کودکان دارد. قوانین و انتظارات سفت و سخت والدین مستبد اغلب کنجکاوی طبیعی کودکان را سرکوب می کند و آنها را از ریسک پذیری که برای خلاقیت ضروری است، منصرف می‌کند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد که روش‌های انضباطی تنبیهی که توسط والدین مستبد استفاده می‌شود، می‌تواند فضای ترس ایجاد کند، انگیزه درونی و اعتماد به نفس را کاهش دهد و مانع تمایل کودکان به کشف ایده‌های جدید، آزمون و خطا و شرکت در بازی‌های خلاقانه شود، که همه اینها برای توسعه خلاقیت بسیار مهم است.
والدین سهل گیر و خلاقیت
رابطه بین فرزندپروری سهل‌گیر و خلاقیت کودک مبهم است. از یک طرف، پاسخگویی و حمایت زیاد والدین سهل‌گیر می‌تواند ابراز وجود و کاوش را تشویق کند و به طور بالقوه خلاقیت را تقویت کند. از سوی دیگر، فقدان مرزها و انتظارات در خانواده های سهل گیر می تواند منجر به عدم انضباط شخصی و پشتکار لازم برای حل خلاقانه مسائل شود.
تحقیقات در مورد رابطه بین فرزندپروری سهل گیرانه و خلاقیت مبهم است، زیرا برخی از مطالعات ارتباط مثبت و برخی دیگر هیچ رابطه معنا داری پیدا نکرده اند. این تناقض در یافته ها ممکن است به تفاوت های فردی در خلق و خوی کودکان و سایر عوامل زمینه ای نسبت داده شود. برای درک اینکه چگونه فرزندپروری سهل‌انگیز ممکن است خلاقیت را تقویت یا مهار کند، به تحقیقات بیشتری نیاز است.
والدین غافل و خلاقیت
سهل انگاری والدین معمولاً با بدترین پیامدهای رشدی برای کودکان از جمله سطوح پایین خلاقیت همراه است. کودکانی که در خانواده‌های بی‌توجهی بزرگ می‌شوند، اغلب فاقد حمایت عاطفی و شناختی لازم برای رشد خلاق هستند. فقدان راهنمایی و مشارکت والدین می تواند باعث ایجاد احساس ناامنی، اضطراب و بی انگیزگی در کودکان شود که همه اینها توانایی آنها را برای مشارکت در فعالیت های خلاقانه و توسعه مهارت های خلاقانه مختل می کند.
علاوه بر این، والدین سهل‌گیر ممکن است در ارائه تجربیات و فرصت‌های غنی برای کودکانشان برای کشف محیط خود شکست بخورند و مانع رشد خلاقیت شوند. در این زمینه، کودکان کمتر در معرض محرک‌های متنوع قرار می‌گیرند که برای پرورش کنجکاوی، تخیل و تفکر واگرا ضروری است.
بگذارید بچه باشند، اما آنها را راهنمایی کنید
رابطه بین سبک های فرزندپروری و خلاقیت کودک پیچیده و چندوجهی است. در میان چهار سبک فرزندپروری، فرزندپروری مقتدرانه بیشترین تاثیر را برای پرورش خلاقیت در کودکان دارد. خونگرمی، حمایت و انتظارات روشن، محیطی را ایجاد می کند که استقلال، کاوش و حل مسئله را که مؤلفه های حیاتی توسعه خلاق هستند را تشویق می کند.
در مقابل، سبک‌های فرزندپروری مستبدانه و غفلت‌آمیز با تأثیرات منفی بر خلاقیت کودک همراه است، در حالی که تأثیرات فرزندپروری سهل‌گیر کمتر واضح است. برای والدین، مربیان و سیاست گذاران ضروری است که نقش مهمی را که سبک های فرزندپروری در شکل دادن به رشد خلاق کودکان ایفا می کند، بشناسند. با ترویج شیوه‌های فرزندپروری معتبر و ارائه منابعی برای حمایت از والدین در پرورش خلاقیت فرزندانشان، می‌توانیم به پرورش نسلی از متفکران نوآور و تسهیل کننده مشکلات کمک کنیم.
محمد امین مختاریان
مطالب مرتبط: