کلینیک روانشناسی و مشاوره آوان – اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یکی از بیماری های مزمن سلامت روان است که بر رفتارها، افکار و احساسات فرد تأثیر می گذارد. این بیماری یکی از 15 علت اصلی ناتوانی در جهان می‌باشد و معمولاً در سنین 16 تا 30 سالگی، پس از اینکه فرد اولین دوره روان پریشی خود را تجربه کرد، تشخیص داده می شود. به ندرت پیش می آید که یک کودک خردسال به اسکیزوفرنی مبتلا شود.
اما علائم اسکیزوفرنی در طول زمان به کندی ایجاد می شود. ممکن است در اوایل نوجوانی علائمی را مشاهده کنید، مانند:
- افت قابل توجه نمرات یا عملکرد در فعالیت‌ها
- به طور ناگهانی در تفکر واضح یا تمرکز دچار مشکل می شوند
- مشکوک شدن به دیگران یا داشتن افکار پارانوئید (paranoid)
- گذراندن زمان بیشتر به تنهایی
- داشتن ایده های پرشور جدید که برای دیگران عجیب به نظر می رسد
- داشتن احساسات عجیب و غریب یا به نظر می رسد که هیچ احساسی را تجربه نمی کنند
- علاقه کمتر یا بی علاقگی به وضعیت ظاهریشان
- دشواری در تشخیص اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزی غیر واقعی است
- ناتوانی در صحبت کردن واضح یا مشکل در برقراری ارتباط با دیگران
علائم اسکیزوفرنی معمولا به یکی از سه دسته تقسیم می شوند:
- علائم مثبت: آنها واقعیت را مانند دیگران نمی بینند. همچنین آنها ممکن است چیزهایی را ببینند، بشنوند، بو کنند یا بچشند که دیگران متوجه نمی‌شوند.
- علائم منفی: علائمی هستند که به طور غیرعادی در زندگی آنها وجود ندارد. آنها هیچ علاقه ای ندارند و انگیزه انجام بیشتر کارها از جمله دیدن دوستان یا انجام فعالیت های معمولی روزانه را از دست داده اند.
- علائم شناختی: آنها در توجه، تمرکز و به خاطر سپردن مشکل دارند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی علائم مختلفی دارند که می تواند از نظر شدت متفاوت باشد. 10 مورد از رایج ترین آنها عبارتند از:
توهمات
هنگامی که یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی توهم دارد، چیزهایی را می بیند، می شنود، بو می کند یا مزه می کند که وجود ندارند. اما برای آن شخص، آنچه می بیند، می شنود، بو می کند یا می چشد بسیار واقعی است. اگر به فردی که دچار توهم است اهمیت می دهید، این می تواند بسیار گیج کننده یا ناراحت کننده باشد.
گاهی اوقات ممکن است قبل از اینکه کسی متوجه شود برای مدت طولانی صداها را بشنوند. این صداها ممکن است از افرادی باشد که می شناسند یا افرادی باشد که نمی‌شناسند. ممکن است آنها را قضاوت یا تهدید کنند. آنها همچنین می توانند روایتی از کاری باشند که شخص انجام می دهد یا از آنها می خواهد کارهای خاصی را انجام دهند. گاهی اوقات صدا اصلاً صدا نیست – در عوض صدایی شبیه سوت یا صدای خش خش است.
هذیان
در حالی که هذیان اغلب با توهم شناخته می شود، اما باهم تفاوت دارند. هذیان باورهای نادرستی می‌باشد که ممکن است برای دیگران عجیب یا غیرمنطقی به نظر برسند. حتی اگر حقایقی را به شخصی که مبتلا به اسکیزوفرنی می‌باشد ارائه دهید که ثابت کند ایده او بر اساس واقعیت نیست، بعید است نظر خود را تغییر دهد.
افردی که دچار هذیان هستند ممکن است بر این باور باشند که مردم در تلویزیون یا رادیو پیام های مخفیانه ای برایشان ارسال می کنند که به آنها می گویند کاری انجام دهند. یا ممکن است بر این باور باشند که در معرض خطر هستند یا یک فرد یا گروه خاصی از افراد سعی در صدمه زدن به آنها دارند.
افرادی که دچار هذیان هستند ممکن است به سختی تمرکز کنند. آنها ممکن است گیج شوند یا احساس کنند که افکارشان مسدود شده است.
تفکر بی نظم
هنگامی که تفکر “به هم ریخته” است، به این معنی است که برای فرد مبتلا به اسکیزوفرنی سخت است که افکار یا گفتار خود را مرتب نگه دارد.
آنها ممکن است در به خاطر سپردن یا تکمیل وظایف مشکل داشته باشند. آنها ممکن است شروع به صحبت کنند و سپس ناگهان متوقف شوند زیرا نمی توانند به یاد داشته باشند که چه می‌گویند. همچنین ممکن است در حین گفتگو از موضوعی به موضوع دیگر بپرند. گاهی اوقات آنها کلماتی را می سازند.
اگر آنها علائم شدیدی را تجربه کنند، ممکن است درک آنها غیرممکن باشد. آنها ممکن است “سالاد کلمه” داشته باشند که به معنی مجموعه ای از کلمات بی‌معنی می‌باشد. در مواقعی نیز ممکن است تصمیم بگیرند که کلا صحبت نکنند.
اغلب افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارای آنوسوگنوزیا (anosognosia) هستند. این بدان معناست که آنها از داشتن بیماری آگاهی ندارند. این با انکار فرق دارد، زیرا آنها قادر نیستند به اندازه کافی شفاف فکر کنند تا چیزی را انکار کنند. Anosognosia می تواند درمان اسکیزوفرنی را دشوارتر کند.
مشکلات تمرکز و حافظه
مشکلات شناختی یکی دیگر از علائم رایج اسکیزوفرنی است، اگرچه مسلماً این مشکلات در شرایط مختلف دیگری نیز رخ می دهند. در چنین شرایطی، فرد ممکن است در توجه، تمرکز و به خاطر سپردن مشکل داشته باشد. مانند تفکر بی نظم، این امر می تواند گفتگو را برای آنها سخت کند.
این علائم همچنین می تواند یادگیری یا به خاطر سپردن قرار ملاقات ها را برای فرد دشوار کند. آنها ممکن است با استفاده از اطلاعاتی که به تازگی یاد گرفته اند تصمیماتی بگیرند که بر زندگی آنها تأثیر بگذارد و آنها را دچار مشکل کند.
هیجان بیش از حد
به طور کلی، افرادی که بیش از حد هیجان زده هستند بیش فعال به نظر می رسند و همیشه در حال حرکت هستند. ممکن است برای آنها سخت باشد که برای مدت طولانی بی حرکت بنشینند و آنها در مورد دنیای اطراف خود بسیار هیجان زده هستند.
همه گهگاهی هیجان زده می شوند، اما این هیجان بیش از حد متفاوت است. هم گفتار و هم حرکات آنها ممکن است سریع باشد و گاهی اوقات آنها “فوران” انرژی دارند که به نظر می رسد از هیچ جایی ناشی نمی‌شود.
هیجان آنها می تواند بر توانایی آنها در خوردن یا خواب تأثیر بگذارد و صحبت کردن با دیگران را بسیار دشوار کند. یا ممکن است آنقدر حرکت کنند و آنقدر سریع صحبت کنند که خود را خسته کنند.
در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، حرکات ناگهانی و تحریک پذیری معمولاً با علائم روان پریشی مانند توهم یا هذیان مرتبط است. افرادی که شیدایی را تجربه می کنند (نشانه ای از اختلال دوقطبی نوع اول) ممکن است با انرژی اضافی و نیاز کمی به خواب بیش از حد هیجان زده به نظر برسند. بنابراین اگر متوجه این موضوع در خود یا شخص دیگری هستید، برای دریافت تشخیص درست، با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید.
بزرگ نمایی
برخی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نظر اغراق آمیزی نسبت به خود دارند که گاهی اوقات “توهم عظمت” نامیده می شود. آنها ممکن است فکر کنند که برتر از دیگران هستند یا توانایی های خارق العاده ای دارند. آنها همچنین ممکن است به اشتباه باور کنند که بسیار ثروتمند، باهوش، مشهور یا قدرتمند هستند.
بسته به شدت علامت، ممکن است این ویژگی‌ها را در مورد خودشان باور کنند اما کاری در مورد آن انجام ندهند. یا ممکن است بر نگرش آنها در مورد خودشان تأثیر بگذارد. در موارد شدید، آنها معتقدند که دارای چندین ویژگی خاص هستند. اغلب، آنها بر اساس این باورها به روش هایی عمل می کنند که ممکن است برای خود یا دیگران عجیب یا حتی خطرناک به نظر برسد.
کناره گیری عاطفی
هنگامی که یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی از نظر عاطفی کناره گیری می کند، به تمام جنبه های زندگی روزمره اهمیت نمی دهد. آنها تمایلی به انجام کارها ندارند و دوستان یا خانواده نمی توانند آنها را تشویق به پیوستن به فعالیت‌ها کنند. وقتی با فردی صحبت می‌کنید که از نظر احساسی یا عاطفی کناره‌گیری می‌کند، ممکن است بی‌توجه و بی‌علاقه به مکالمه به نظر برسد.
هرچه قدر که پیشرفت می کنند، علاقه خود را به صحبت کردن با دیگران از دست می دهند و در نهایت می توانند کاملاً گوشه گیر شوند. آنها همچنین دیگر تعهد عاطفی به مراقبت از خود یا نیازهای شخصی خود ندارند و ممکن است برای انجام این کار به کمک نیاز داشته باشند.
فقدان عبارات عاطفی
یکی از علائم بارز اسکیزوفرنی فقدان بیان عاطفی است. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است نسبت به اخبار خوب یا بد واکنش کمی نشان دهند یا اصلاً واکنش نشان ندهند.
آنها همچنین هنگام صحبت کردن شروع به نشان دادن حالات صورت و ژست های کمتری می کنند. هنگام صحبت کردن ممکن است صدای آنها “خشک و بی روح” شود.
جالب توجه است که تحقیقات نشان می‌دهند، در حالی که به نظر می‌رسد بیانی «خشک و بی روح» دارند، ممکن است آنچه در ظاهر بیان می‌کنند با آنچه در درونشان احساس می‌کنند متفاوت باشد.
گاهی اوقات، آنها می توانند واکنش های غیر قابل توضیح و به ظاهر نامناسبی مانند عصبانیت شدید یا خنده های نامناسب داشته باشند.
مشکل در تفکر انتزاعی
یکی دیگر از نشانه‌های کلاسیک اسکیزوفرنی، تلاش برای ایجاد تعمیم یا تفکر فراتر از یک ایده یا مفهوم استوار است. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است در درک چیزهایی که فیزیکی یا واقعی نیستند مشکل داشته باشند. آنها همچنین ممکن است در درک ضرب المثل، تشبیه یا استعاره مشکل داشته باشند زیرا آنها فقط می توانند کلمات را به معنای واقعی کلمه تفسیر کنند.
آنها تمایل دارند از آنچه واقعی و تحت اللفظی است حواسشان پرت شود و ممکن است نتوانند معنی داستان یا مقایسه ای که انجام می شود را درک کنند.
رفتارآشفته یا کاتاتونیک (catatonic)
رفتار آشفته می تواند شامل رفتارهای عجیب و غریب مانند لبخند زدن یا خندیدن بدون دلیل واضح یا صحبت با خود باشد. همچنین می‌تواند شامل حرکاتی باشد که به نظر می‌رسد بدون دلیل اتفاق می‌افتند، یا حتی بدون دلیل مشخص تحت استرس یا آزار قرار می‌گیرند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است حماقت کودکانه داشته باشند. یا ممکن است ژولیده یا لباس های عجیب و غریب بپوشند. در برخی موارد، ممکن است رفتارهای جنسی نامناسب مانند خودارضایی عمومی را نیز از خود نشان دهند. رفتار کاتاتونیک می تواند شامل عدم حرکت زیاد یا امتناع از انجام کارها یا صحبت کردن باشد.
همچنین ممکن است حرکات غیرعادی زیادی انجام دهند که به نظر هدفی ندارند. ممکن است عمداً آنها را در موقعیت های عجیب و غریب بیابید یا متوجه ژست های غیرمعمول یا گریم آنها شوید.
همچنین، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است اکولالیا (echolalia) به معنی تکرار آنچه دیگران می گویند یا اکوپراکسی (echopraxia) به معنی تکرار نحوه حرکت دیگران، داشته باشند.
در پایان:
اسکیزوفرنی علائم رایج بسیاری دارد و برای تشخیص این بیماری نیازی به داشتن همه آنها نیست. اگر چندین مورد از این علائم را می شناسید و نگران این هستید که شما یا یکی از نزدیکانتان ممکن است اسکیزوفرنی داشته باشید، می توانید برای حمایت بیشتر با متخصصین سلامت روان کلینیک آوان تماس بگیرید. آنها می توانند تشخیص را رد یا تأیید کنند و یک برنامه درمانی به شما ارائه بدهند.
در حالی که اسکیزوفرنی ممکن است یک وضعیت چالش برانگیز باشد، با ابزار و پشتیبانی مناسب قابل کنترل است. درمان زودهنگام شانس درمان موفقیت آمیز شما را افزایش می دهد.
مطالب مشابه:
- 5 رویکرد برای درمان و مدیریت اختلال سازگاری
- توهم سوگ، واکنشی به اختلال سوگ حاد.
- اختلال خواب و سلامت روان؛ 8 یافته و 7 توصیه
- اختلال اعتماد در خانواده های خودشیفته
- درمان فوبیا یا اختلال هراس
- 7 نشانه اختلال اضطراب سلامتی
- اختلال پرخوری عصبی چیست؟ نکات مهم + 3 راه درمان
- آیا فرد مبتلا به «اختلال شخصیت مرزی» یا «اختلال شخصیت خودشیفته» می تواند تغییر کند؟
- چگونه اختلال شخصیت خودشیفته را در همسر خود تشخیص دهیم؟
- آیا بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال است؟
- آشنایی با اختلال پارانوئید ، علل ، علائم و روش درمان
- 8 نشانه اختلال شخصیت نمایشی
- اختلالات شخصیت خوشه B چیست؟
- اثرات طولانی مدت داشتن والدینی با اختلال روانی
- داشتن والدینی با اختلال شخصیت مرزی