کلینیک روانشناسی و مددکاری آوان – عزت نفس جنبه اساسی از روانشناسی انسان است که بر نحوه درک و تعامل ما با خود و دنیای اطرافمان تأثیر می گذارد. یکی از اولین روانشناسانی که این مفهوم را توصیف کرد ویلیام جیمز (William James) در سال 1890 بود و آن را به عنوان رابطه بین خود ادراک شده، یعنی «چه کسی فکر میکنم هستم» و خود ایدهآل، یعنی «آن کسی که دوست دارم باشم» تعریف کرد. هر چه این اختلاف بیشتر باشد، نارضایتی بیشتر است. به همین دلیل است که انسجام بین موفقیت ها و آرزوهای یک فرد ضروری است.
عزت نفس باورها، احساسات و رفتارهای ما را شکل می دهد و به طور قابل توجهی بر رفاه کلی و سلامت روان ما تأثیر می گذارد. عزت نفس به ارزیابی و درک کلی از شایستگی، قابلیت ها و ارزش خود به عنوان یک فرد اشاره دارد. به این معنی که ما خودمان را چگونه می بینیم و باور داریم که دیگران چگونه ما را درک می کنند. عزت نفس سالم شامل داشتن دیدی مثبت و متعادل نسبت به خود، شناخت نقاط قوت و ضعف و در عین حال حفظ احساس پذیرش و احترام به خود است.
اهمیت عزت نفس
عزت نفس نقش مهمی در جنبه های مختلف زندگی ما ایفا می کند، مانند:
- بهزیستی عاطفی: داشتن عزت نفس سالم، احساسات مثبت، انعطاف پذیری و احساس شادی درونی را پرورش می دهد و رفاه عاطفی را ایجاد میکند. این به ما کمک میکند تا با اعتماد به نفس و خوشبینی بیشتر در چالشها و شکستها حرکت کنیم.
- روابط: عزت نفس بر روابط ما با دیگران تأثیر می گذارد. هنگامی که ما یک تصویر سالم از خود داشته باشیم، به احتمال زیاد ارتباطات سالم و رضایت بخشی ایجاد کرده و حفظ می کنیم. وجود عزت نفس ما را قادر می سازد تا حد و مرزها را تعیین کنیم، به طور موثر ارتباط برقرار کنیم و در احترام متقابل مشارکت کنیم.
- دستاورد و موفقیت: عزت نفس سالم به انگیزه، عزم و توانایی ما برای پیگیری اهداف کمک می کند. این باور را ایجاد می کند که ما قادر به موفقیت هستیم و به ما قدرت می دهد تا در برابر موانع ریسک کنیم و پشتکار داشته باشیم.
عوامل موثر بر عزت نفس
- تجربیات اولیه: تجربیات دوران کودکی، از جمله تربیت والدین، پویایی خانواده و تأثیرات اجتماعی، به طور قابل توجهی عزت نفس ما را شکل می دهند. محیط های مثبت و حمایتی تمایل به تقویت عزت نفس سالم دارند، در حالی که تجربیات منفی می توانند تأثیری پایدار داشته باشند. (پیشنهاد میشود مقاله 10 نشانه ترومای دوران کودکی التیام نیافته را مطالعه کنید.)
- ادراک از خود: تصور ما از خود، از جمله اینکه چگونه توانایی ها، ظاهر و دستاوردهای خود را تفسیر و ارزیابی می کنیم، به عزت نفس ما کمک می کند. انتظارات غیرواقع بینانه، انتقاد شدید از خود، یا تمرکز مداوم بر معایب درک شده می تواند عزت نفس را تضعیف کند.
- مقایسه اجتماعی: مقایسه خود با دیگران، به ویژه از طریق دریچه ایده آل های اجتماعی یا رسانه های اجتماعی، می تواند بر عزت نفس تأثیر منفی بگذارد. مهم است که به یاد داشته باشید که هر فردی منحصر به فرد است و مقایسه خود با دیگران اغلب یک استاندارد ناعادلانه و غیر واقعی است.
پرورش عزت نفس سالم
توسعه و پرورش عزت نفس سالم یک فرآیند مداوم است. راهبردهای اساسی برای ارتقای تصویر مثبت از خود وجود دارد، مانند رفتار با مهربانی، درک و بخشش. از خود مراقبت کنید، نیازهای خود را اولویت بندی کنید و در فعالیت هایی شرکت کنید که برای شما شادی و رضایت به ارمغان می آورد. از خودگویی منفی آگاه شوید و آن را با افکار واقعی تر و دلسوزانه جایگزین کنید. نقاط قوت و دستاوردهای خود را بپذیرید و به خود یادآوری کنید که هیچ کس کامل نیست. اهداف خود را به مراحل قابل مدیریت تقسیم کنید و هر نقطه عطف را جشن بگیرید. بجای کمال، روی رشد و پیشرفت فردی تمرکز کنید. به دنبال روابط و ارتباط با افرادی باشید که به شما نشاط میدهند و تشویق می کنند. احاطه کردن خود با تأثیرات مثبت می تواند به عزت نفس سالم تر کمک کند. در فعالیت هایی شرکت کنید که از آنها لذت می برید و به شما امکان می دهد مهارت های جدیدی را توسعه دهید. ایجاد شایستگی و تسلط در زمینه های مورد علاقه می تواند عزت نفس را افزایش دهد.
ناتانیل براندن (Nathaniel Branden)، روانشناس برجسته و متخصص عزت نفس، در کتاب خود با عنوان شش ستون عزت نفس، مطالب زیادی در مورد عزت نفس نوشت. ایده های کلیدی که او برای کمک به توسعه عزت نفس سالم عبارت بودند از:
(1) پذیرش خود (2) مسئولیت پذیری (3) ابراز وجود (4) زندگی آگاهانه (5) صداقت فردی (6) تمرین خودشکوفایی.
- خودپذیری: پذیرش خود شامل تصدیق و پذیرفتن تمام جنبههای خود، از جمله نقاط قوت و ضعف است. این در مورد دلسوز بودن و عدم قضاوت نسبت به خود است.
- مسئولیت پذیری فردی: مسئولیت فردی در قبال انتخاب ها، اعمال و احساسات خود باعث افزایش عزت نفس می شود. به ویژه زمانی که افراد خود را مسئول زندگی خود می دانند و فعالانه برای رسیدن به اهداف خود تلاش می کنند. (پیشنهاد میشود مقاله مسیر وظیفه شناسی را مطالعه کنید.)
- ابراز وجود: تمرین ابراز وجود شامل بیان صادقانه و محترمانه نیازها، خواسته ها و نظرات خود است. این در مورد استقلال خود و تعیین مرزهای سالم است.
- زندگی آگاهانه: زندگی آگاهانه به معنی زندگی آگاهانه و حضور در لحظه میباشد. از افکار، احساسات و اعمال خود آگاه باشید و انتخاب های عمدی و همسو با ارزش ها و اهداف خود داشته باشید.
- یکپارچگی فردی: همسو کردن اعمال خود با ارزش ها و اصول خود، که یکپارچگی، عزت نفس و احساس انسجام درونی را تقویت می کند.
- خودشکوفایی: تلاش برای تحقق توانایی های بالقوه و دنبال کردن رشد فردی، افراد را تقویت می کند. مشارکت فعالانه در فعالیت هایی که با علایق شما همسو هستند به خودشکوفایی کمک می کند. (پیشنهاد میشود مقاله 2 نگرشی که برای خودشکوفایی باید پشت سر بگذارید را مطالعه کنید.)
چگونه عزت نفس خود را در 8 مرحله ساده کاهش دهیم!؟
ما می دانیم که عزت نفس ارثی نیست، بلکه ساختنی است. با پیروی از ضرب المثل ساده و باستانی چینی که میگوید “برای دانستن هر چیزی ابتدا باید آن را خم کنیم و سپس صاف کنیم”، ما نیز باید هر روز از خود بپرسیم که چگونه می توانم عزت نفس خود را ضعیف کنم تا یاد بگیرم چگونه آن را بهبود بخشم؟ با پرسیدن این سوال از خود، میتوانیم هشت الگوی ناکارآمد را شناسایی کنیم که اگر به شیوهای سفت و سخت و کلی تکرار شوند، موفقیت ما تضمین نمیشود. این هشت الگوی ناکارآمد اینها هستند:
- شکایت کردن. اغلب اوقات صحبت در مورد مشکلات در ابتدا باعث تسکین می شود، اما در دراز مدت، میزان ناراحتی فرد را تشدید و پیچیده می کند و درد را به رنج تبدیل می کند.
- کمک گرفتن. این مایه اطمینان است زیرا اگر آن را دریافت کنیم، به این معناست که شخصی که به ما کمک می کند به ما اهمیت می دهد، اما ناخواسته ممکن است پیام دیگری به ما منتقل کند: “من به شما کمک می کنم زیرا شما قادر به کمک به خودتان نیستید.” بنابراین باعث وابستگی به دیگران و تضعیف خودمان می شود.
- اجتناب. احساس ترس در مواجهه با برخی موقعیتها میتواند طبیعی باشد و غریزه اولیه اجتناب از آن نیز طبیعی است، اما اجتناب طولانی مدت از ترسها باعث میشود درک ما از خطر افزایش یابد و همچنین ناتوانی در مقابله با چنین موقعیتهایی افزایش مییابد.
- اعمال خودساز. اعمال ما بر نظراتی که دیگران نسبت به ما دارند تأثیر میگذارد و رفتار آنها را تعیین میکند که به نوبه خود باورها و اعمال ما را تقویت و تأیید میکند.
- تضعیف عزم. پرورش این توهم که میتوانیم بهطور مؤثر عمل کنیم، میتواند راهی عالی برای تضعیف عزم و تضعیف تواناییمان برای انجام و اقدام قاطع باشد، که در قلب و روح عزت نفس است.
- بله گفتن در زمانی که باید نه بگوییم. در تلاش برای به دست آوردن امنیت بیشتر، گاهی اوقات به راحتی می توان وسوسه شد که همیشه به خواسته های مردم “بله” بگوییم، با این توهم که عزت نفس ما می تواند با دوست داشتنی تر یا سازگارتر بودن افزایش یابد. بله گفتن برای اجتناب از نه گفتن، ریشه بسیاری از مشکلات اجتماعی و رابطه ای است.
- نادیده گرفتن خود. برخلاف عقل سلیم، لباس پوشیدن به روشی بیش از حد فروتنانه یا ژولیده می تواند دیدگاه مردم را نسبت به ما بدتر کند. به یاد داشته باشید که به ندرت شانس دومی برای ایجاد یک تاثیر اولیه خوب وجود دارد.
- تسلیم شدن. “شما فقط زمانی شکست می خورید که تسلیم شوید.” برای بقای ما به عنوان انسان مضر است که تسلیم شویم یا باور کنیم که هیچ کدام از ایده های ما به نتیجه نمیرسند. ما باید تا رسیدن به هدفمان به پیشروی ادامه دهیم.
روانشناسی عزت نفس پیچیده و چندوجهی است و پیامدهای عمیقی برای رفاه و کیفیت زندگی ما دارد. پرورش عزت نفس سالم شامل پذیرفتن ویژگی های منحصر به فرد خود، شفقت به خود و درک این موضوع است که ارزش ما توسط عوامل خارجی یا مقایسه با دیگران تعیین نمی شود. با پرورش تصویر مثبت از خود و تمرین شفقت به خود، میتوانیم احساس قویتری از عزت نفس داشته باشیم و زندگی رضایتبخشتری داشته باشیم. به یاد داشته باشید، شما شایسته عشق، پذیرش و شادی هستید. ارزش درونی خود را در آغوش بگیرید و بگذارید بدرخشد.
مطالب مشابه:
- 9 پیشنهاد برای خودسازی
- پرورش خرد
- چگونه خودفریبی را تشخیص دهیم؟
- حقایقی درباره نفرت از خود
- چهار نکته برای رسیدن به خودآگاهی و تبدیل شدن به بهترین خود
- 5 مانعی که شما را از رسیدن به رویاهایتان باز می دارد.
- 5 گام ساده برای مقابله با تفکر انتقادی
- آنچه باید درباره ترس بدانید
- 6 راه اثبات شده برای ایجاد اعتماد به نفس