کلینیک روانشناسی و مددکاری آوان – آیا تا به حال با کسی برخورد کرده اید که راه حلش برای هر مشکلی که ممکن است برایش پیش بیاید «دعا کردن» باشد؟ آیا با کسی برخورد داشته اید که بدون هیچ گونه تفکر و پیدا کردن راه حلی برای مشکل، به دعا متوسل شود؟ یا کسی که هیچ هدف و معنایی در زندگی ندارد و تمام زندگی را برنامه ای از قبل تعریف شده توسط خداوند می‌داند؟
اگر چنین شخصی در اطراف شما هست ویا اگر که خودتان چنین دیدگاهی دارید، ممکن است فردی باشید که بطور خودآگاه یا ناخودآگاه از میانبر معنوی برای اجتناب از پذیرش مسئولیت و… استفاده می‌کند. اصطلاح میانبر معنوی که در دهه 1980 ابداع شد، برای اشاره به «تمایل به استفاده از اعمال و ایده‌های معنوی برای دور زدن یا اجتناب از مواجهه با مسائل عاطفی حل‌نشده، زخم‌های روانشناختی و وظایف تکاملی ناتمام» استفاده می‌شود.
برخلاف آنچه که هدف معنویت در زندگی یک فرد ممکن است باشد (مانند رشد فردی یا به دست آوردن قدرت عاطفی و روحی)، میانبر معنوی اغلب به‌عنوان مکانیسم اجتنابی و غالباً ناخودآگاه عمل می‌کند.
مطالعه‌ای که در سال 2017 در Journal of Spirituality in Psychology منتشر شد، با انجام هشت مصاحبه نیمه ساختاریافته با افرادی که در گذشته خود را میانبر زنان معنوی معرفی کرده بودند، به علل و علائم این پدیده پرداخت. مطالعه انجام شده بینش های جالبی را در مورد میانبر معنوی به دست آورد. این مطلب خلاصه ای از همه اطلاعاتی است که باید در مورد این پدیده بدانید.
چه چیزی فرد را وادار می کند که از معنویت به عنوان مکانیزم اجتناب استفاده کند؟
با توجه به پاسخ های جمع آوری شده در مصاحبه ها، چهار علت متمایز برای میانبر معنوی پدیدار شد:
- فرار از واقعیت. افراد از میانبر معنوی به عنوان مکانیزمی برای فرار از واقعیت و معنا بخشیدن به زندگی خود استفاده کردند. زندگی روزمره ممکن است گاهی مملو از تجربیات معمولی و بی‌معنی باشد که ممکن است بی اهمیت به نظر برسند، اما نه زمانی که کسی آنها را از طریق فیلتر «الهی» مشاهده کند.
- اجتناب از درد و رنج. این مطالعه اشاره کرد، افرادی که تحمل کلی کمتری برای دردهای زندگی دارند، معمولاً برای توجیه اعمال (یا بی‌عملی) خود به میانبر معنوی متوسل می‌شوند.
- زمینه اجتماعی. میانبر معنوی همچنین به عنوان مکانیزم مقابله ای توسط افرادی که در محیط های خانوادگی دشوار یا سایر زمینه های اجتماعی مشکل ساز بزرگ شده بودند، استفاده می شد.
- رهبران و جوامع پیرو. افرادی که توسط رهبران معنوی سهل انگار یا جوامع گمراه می شوند، می توانند میانبر معنوی را به عنوان یک رفتار آموخته شده پیاده سازی کنند.
میانبر معنوی چگونه به نظر می رسد؟
میانبر معنوی در افراد مختلف به شیوه های مختلفی بروز می کند. با این حال، برخی از علائم رایج شناسایی شده در مطالعه عبارتند بودند از:
- انزوا
- پرهیز از افراد “غیر معنوی” یا “مختل کننده روحی”.
- دیدگاه‌های غیرواقعی در مورد روابط (مانند ایده‌آل‌سازی خود به‌عنوان فردی عالی یا باور به اینکه روابط فقط با افراد معنوی امکان‌پذیر است).
- اجتناب از مشارکت برای جلوگیری از ناامید کردن دیگران.
- خودشیفتگی یا برتری معنوی.
- پیروی کورکورانه از یک ایدئولوژی.
- زندگی غیرواقعی (مانند امتناع از مشارکت جدی در یک حرفه حرفه ای یا انجام هر گونه برنامه مالی بلندمدت).
- تفکیک عاطفی.
- فوبیای خشم.
- خوش بینی اغراق آمیز.
- نادیده گرفتن سایه های خود یا بخش های تاریک شخصیت خود.
- عقلانی سازی.
- اعتقاد افراطی به دنیایی دیگر.
چرا میانبر معنوی به شما صدمه می زند حتی اگر برای جلوگیری از آسیب باشد؟
شرکت‌کنندگان، هنگام تشریح هزینه‌های میانبر های معنوی‌شان، به شش پیامد منفی رسیدند:
- توسعه بازداشت شده. شرکت کنندگان یک احساس عمومی از رکود یا پسرفت را گزارش کردند که ناشی از تثبیت بیش از حد معنویت در زندگی بود.
- ناتوانی در انجام تعهدات خانوادگی. شرکت کنندگان همچنین اشاره کردند که در برخی موارد قادر به کسب درآمد کافی برای حمایت از خانواده یا ایفای نقش موثر به عنوان والدین یا همسر خوب نیستند.
- افسردگی و اضطراب. میانبر زنان معنوی، همچنین پیامدهای بیمارگونه اجتناب مداوم از لحظات مهم زندگی خود را از جمله افسردگی و اضطراب گزارش کردند.
- کوری عاطفی. دور زدن معنوی با از دست دادن بینایی روانشناختی و ناتوانی در اتصال یا «دیدن» دنیای عاطفی خود مشخص می شد.
- قطع ارتباط اجتماعی. آنها همچنین در برقراری ارتباط یا همدلی با افراد اطراف خود (به ویژه با افرادی که متفاوت یا غیر معنوی بودند) با مشکلاتی مواجه بودند.
- از دست دادن عشق به خود. یک موضوع کلی که از مصاحبه ها پدیدار شد، دیدگاه بیش از حد انتقادی نسبت به خود بود که با کمبود شدید شفقت به خود همراه بود. (پیشنهاد می‌شود مطلب مزایای عشق به خود را مطالعه کنید.)
نتیجه
مانند هر مشکل روانشناختی دیگر (در مورد میانبر معنوی) دانش قدرت است. همانطور که این مطالعه نشان می دهد، یادگیری تشخیص اینکه چه زمانی معنویت به مکانیزم اجتناب تبدیل می شود، می تواند شما را از درد و آسیب نجات دهد. وقتی نوبت به جلوگیری از دور زدن معنوی در زندگی‌تان می‌رسد، مطمئن شوید که از حمایت روانشناختی از طریق عزیزان یا درمانگر واجد شرایط برخوردار می‌شوید تا به شما در همدلی با انسان‌ها از هر طبقه‌ای کمک کند. مهمتر از همه، مطمئن شوید که جامعه اطراف شما متنوع، فراگیر، حامی و همدل باشد.
محمد امین مختاریان
مطالب مشابه: